Fârâbi et-Türkî “Devlet” Konusunu, Acaba Kendi Bilgi Teorisine Aykırı Biçimde Mi İncelemiştir?*

Özet

Fârâbî, "Devlet"i, "Kendi Bilgi Teorisi" ile tam bir tutarlılık içerisinde "Bilimsel Yol"dan "Ta'rîf" etmeyi başarmıştır.

1 Mübahat Türker-Küyel, “Al-Khwârazmî’s Algebra”, (Pâkistan-Hijra Council One Hundred Great Books of Islamic Civilisation-Mathematical Sciences: I, İslamâbad, M. 1989, H. 1409. N.A. Baloch: Preface. Aydın Sayılı, Introduction), Kitap Tanıtma Makalesi: Erdem, Cilt V, Sayı 15, Eylül 1989, s. 997-1011; Aydın Sayılı, “al-Khwârazmî, ‘Abdu’l-Hamîd ibn Turk, and the Place of Central Asia in the History of Science and Culture”, s. 1-100, Erdem, Cilt VII, Sayı 19, Ocak 1991 (Haziran 1993), s. 1-2: “Medieval Islam was largely responsible for the shaping of the canon of knowledge which dominated medieval European thought.” Türkçe çevirisi, Melek Dosay ve Aydın Sayılı, “Hârezmî ile Abdülhamîd ibn Türk ve Orta Asya’nın Bilim ve Kültür Tarihindeki Yeri”, s. 101-214, Erdem, Cilt VII, Sayı 19, Ocak 1991 (Haziran 1993), s. 101-102: “Orta Çağ İslâm Dünyası, Orta Çağ Avrupa Düşüncesine hâkim olan bilginin yön ve yaklaşımlarını şekillendirmede büyük ölçüde sorumlu idi.”
Mübahat Türker-Küyel, “Aydın Sayılı’nın Hayat Hikâyesi, Eserlerinin Değerlendirilmesi ve Listesi” (İngilizcesiyle birlikte), Erdem, Aydın Sayılı Özel Sayısı, Cilt IX, Sayı 25, Mayıs 1996, s. 3-29.
3 Bkz. burada, dipnot 2.
0 4 Aydın Sayılı, “Fârâbî’nin Halâ Hakkındaki Risâlesi”, Belleten, XV, 1951, Mayıs, s. 123-174.
5 Aydın Sayılı, “Takdîm”, Uluslararası İbn Türk, Hârezmî, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri (9-12 Eylül 1985), (İngilizceye çevirileriyle, AKM, 1990, s. 11-12, 17.
6 Türkiye Felsefe-Mantık, Bilim Tarihi Sempozyumu Bildirileri, 19-21 Kasım 1986, Ülke Ktb., Ankara 1991, s. 358-359.
7 Muhsin Mahdi, “al-Fârâbî and the Foundation of Islamic Philosophy”, Essays on Fârâbî, İraj Afshar, 1-3, February, 1975, Teheran 1976.
8 Bkz. burada, dipnot *. İhsâ a-’Ulum (la Statistique des Science). O. Amin, le Caire 1948, p. 104.
9 Mübahat Türker-Küyel, “Fârâbî’ye Bir Hazırlık Olmak Üzere İslâm Öncesi Türklerde Felsefe”, Kutadgu Bilig Felsefe Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, Mayıs 2003, İstanbul.
10 Erdem, Cilt VI, Sayı 18, Eylül 1990 (Kasım 1992), s. 725-735, İngilizce aslı, AKM, Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi’ne “al-Fârâbî as a Source of the History of Philosophy and of Its Definition” başlığıyle sunulmuştur. Bkz. Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri (4-7 Eylül 1989), Ankara 1997, s. 125-138.
11 Bkz. André Lalande, Vocabulaire Technique et Philosophique, PUF.
12 Mübahat Türker-Küyel, “Fârâbî’nin Geometri Felsefesi (Fârâbî’nin Eucleides’in Stoikeia’sının I. ve V. Kitaplarının Başlangıçlarının Üzerine Yapmış Olduğu Şerh)”, Kitap Tanıtma Makalesi, Erdem, Cilt VI, Sayı 17, Mayıs 1990 (Mayıs 1992), s. 569-586; Fârâbî’nin Geometri Felsefesine İlişkin Metinler, Eucleides’in Birinci ve Beşinci Kitabının Başına Yapmış Olduğu Şerhler, AKM, Fârâbî Küllîyâtı, V, Ankara 1992; Mübahat Türker-Küyel, “Felsefe ve Etik İlişkisine Bir Örnek: Fârâbî’de Geometri Felsefesi”, Bilge, sayı 37, Yaz, 2003, s. 17-29.
13 Bkz. burada, dipnot *.
14 Sir David Ross, Aristotle, Methuen, September 15, London 1923, Repr. 1974.
15 Mohammad Soussi (Tunus), “Hârezmî’nin Magribî Okulu’na Etkisi ve Bu Okulun Gerçekleştirmiş Olduğu İlerleme”, Fransızca aslından çeviren: Mübahat Türker-Küyel, Uluslararası İbn Türk, Harezmî, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri; ve, Fransızca, Almanca asılları cildi, Ankara 9-12 Eylül 1985, AKM Yay., Sayı: 42, Dizi: 1, Ankara 1990, s. 317-327, s. 320-322.
16 Bkz. burada, 7.
17 Krş., İhsâ’ al-‘Ulûm, O. Amîn neşri; Marâtib al-Mawcûdât, Naccâr neşri; Ârâ’ al-Ahl Madîna al-Fâzıla, Tahsîl al-Sa’âda, (Richard Wolger, Clarendon, 1985).
18 Jens Høyrup, “al-Khwârazmî, Ibn Turk, and Liber Mensurationum: On the Origins of Islamic Algebra”, Erdem, Cilt II, Sayı 5, Mayıs 1986 (Eylül 1986), s. 476.
19 Bkz. İhsâ al-‘Ulûm, O. Amîn neşri, 5. Bahis ve Maratib al-Mawcûdât, Naccar neşri.
20 “Ta‘lîm ve Ta‘allüm Mebdeleri”: Mâ Huwa? (O şey nedir?) + ‘Anmâ, Bimâ, Min mâ Huwa? + Li mâ Huwâ?
21 “Vücûd Mebde’leri”: Mâ Zâ? (Bu, var mıdır? – Yoksa yok(luk) mudur?) + ‘Anmâ, Bimâ, Min mâ Zâ? + Limâ Zâ?
*** Bu anı panelini gerçekleştiren Hey’ete, katkılarıyle gönül bağlarını kuvvetlendiren Panelistlere, buraya kadar gelip bizi dinleyen sayın dinleyenlere, teşekkür ediyorum. Soruma açık bir cevap verdim mi bilmiyorum. Ama, Fârâbî’nin sorumla ilgili konudaki terminolojisinden alıp kullanılabilecek bir terkip olan “İctimâ‘ât-ı Camâ‘ât” (Toplanmışların Toplaşıklıkları) terkibine, hep birlikte girmiş olduğumuz kanısıyle, hepinizi saygı ve sevgiyle selâmlıyorum; tekrar teşekkür ediyorum.