İbrahim Cehdi (Süleyman Nazif)’nin "Eugene Delacroix” Şiiri

Özet

Servet-i Fünun topluluğu ve Meşrutiyet dönemi edebiyatında eser veren, özellikle coşku dolu millî nesirleriyle şöhret bulan Süleyman Nazif, Fransız romantik ressam Eugene Delacroix hakkında da bir şiir kaleme alır. Bu şiirde Fransız ressamın sanatına duyduğu hayranlığı dile getirir. O'nun, Eugene Delacroix'a hitaben bir şiir kaleme almasında, ressamın romantik olması, meşhur "Liberty Leading the People" (Halka Önderlik Eden Özgürlük) tablosu ile ressamın eserlerinde Türklere de yer vermiş olması etkilidir.

1 Süleyman Nazif’in kullandığı diğer müstearlar, “Nazif, Şair, S. N. , Cadı, Kara Kedi, Selim Sakit, Abdulahrar Tahir, Selim Sabit, A. Abdulahrar Tahir, Abdulahrar ve Hafız İsmail”dir (Yıldırım 2006: 382).
2 “Eugene Delacroix” başlıklı şiir, önce Servet-i Fünûn’da (28 Eylül 1316, C. XX, Nu: 500, s. 82), daha sonra da İrtikâ’da (12 Teşrîn-i evvel 1900, C. II, Nu: 81, s. 128) yayımlanır (Karakaş 1988: 298).
3 Ressamın kendi fırçasından portresi (1837).
4 Mustafa Fazıl Paşa’nın damadı Osmanlı diplomatı Halil Şerif Paşa, Paris’in tanınmış koleksiyoncularındandı. Paşa İstanbul’a dönerken (1832-1868) zorunlu olarak yüz dokuz tablosunu satışa çıkarır (Ülkü Tamer htpp://www.milliyet.com.tr). Bağışladığı eser sayısının sekiz yüz dört adet olduğu belirtilir (http://www.gorselsanatlar.org). Paşa’nın Paris’teki sanat koleksiyonu ve satışı, döneminde hayli ses getirir (Tanpınar 1988: 438).
5 Yiyecek, çiçek, taş, istiridye gibi doğal, ya da kitap, müzik aleti, mücevher, pipo gibi zekâ ürünü nesnelerin yapay bir atmosferde, bir kompozisyon oluşturacak şekilde tablolara konu edilmesi, resim sanatında “Still live” adı verilen tarzı ortaya çıkarmıştır.
6 Süleyman Nazif’in, “Byron” (Servet-i Fünun, 16 Kânûn-ı Evvel 1315, C: XVIII, No: 459, s. 262) başlığını taşıyan bir şiiri vardır (Karakaş 1988: 297).
7 Eugene Delacroix, adları sırasıyla anılan ediplerin İlahî Komedya, Hamlet, Orientales, Sardanapulus, Quentin Durward başlıklı eserlerinden ilhamla tablolar yapar.
8 Süleyman Nazif-Saray münasebeti, edebiyat çevresinde şairin şahsiyetine yönelik olumsuz bazı tavırlara yol açar. Bu hususta akla gelen ilk isim, Tevfik Fikret’dir. Tevfik Fikret, bir karşılaşma anında Süleyman Nazif ile tokalaşmayı reddeder. Süleyman Nazif ile tokalaşıp konuştuğu için de, yanında bulunan Yahya Kemal’e sitemde bulunur. Yahya Kemal, 1903-1908 yılları arasında, Paris’teki Jön Türkler’in Süleyman Nazif hakkında kendisine verdikleri bazı bilgilere Siyasî ve Edebî Portreler’de değinir. Süleyman Nazif’in, Murad Bey’i takiben Paris’e geldiği; Ahmed Celaleddin Paşa ile anlaştığı; Murad Bey’in İstanbul’a dönmesinde etkili olduğu; karşılık olarak da Abdülhamid’den Bursa Mektupçuluğu’nu aldığı şeklindeki söylentiler, Yahya Kemal’in Süleyman Nazif’e yönelik olarak zihnini bulandırır (Beyatlı 1986: 25-26).
9 Bir roman olduğunu unutmaksızın, Mai ve Siyah’ta Ahmet Cemil ile Hüseyin Nazmi’nin, şiir yazma teşebbüslerini hatırlamadan geçemiyoruz. Ahmet Cemil ile Hüseyin Nazmi gökyüzünden ve küçük bir kız çocuğundan mülhem şiirler kaleme alır ancak bu tecrübeleri, daha sonra çocukça bulurlar.
10 Tevfik Fikret’in resimleri ve bazı çizimleri, Eczacıbaşı Sanal Müze Tevfik Fikret Retrospektifi’nden görülebilir: (http://www.sanalmuze.org/retrospektif).
11 Ali İhsan Kolcu, şiirin neşri ile ilgili şu künye bilgisini verir: İrtikâ Mecmuası, Nu: 81, 29 Eylül 1316 / 12 Teşrin-i Evvel 1900, s. 128. Şiirin beşinci dizesindeki iktihâm kelimesi, bazı kaynaklarda ibtihâm şeklinde yanlış okunur. Şiire kolaylıkla ulaşılamayacağı düşüncesiyle burada metne yer vermeyi gerekli gördük.
12 Tanım, Türk Dünyası Ortak Edebiyatı’nın Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C: 1’den alınmıştır.
13 İlk eser, Louvre Müzesi'nin Apollon Galeri'sindeki tavan freski, ikincisi ise Küçük Saray olarak da tanınan Petit Palais’tedir.
14 Burada Charles Baudelaire’in “Eugéne Delacroıx’nın Resminden Esinlenerek” şiirini anma ihtiyacını duyduk (Baudelaire tarihsiz: 284). Şaire ilham kaynağı olan tablo, Delacroıx’nın, İtalyan şair Turquato Tasso’yu resmettiği “Tasso Akıl Hastanesinde” tablosudur.
15 Garam: Aşk, sevda.