Peyami Safa’nın Hareket Yazıları

Özet

Fahri Kemal ve Suat Tahsin [Türk] sahipliğinde haftalık olarak yayımlanan ve ilk sayısı 11 Mayıs 1929 tarihinde çıkan haftalık Hareket gazetesinin yazarlarından biri olan Peyami Safa, bu gazetede yeni neslin sözcülüğünü üstlenmişti. Nâzım Hikmet'in yardımcı olduğu Hareket'te Peyami Safa'nın "Varız Diyen Nesil" başlıklı ilk yazısı, Shakespeare ve "Saman Ekmeği" kavgasından sonra "Alay Köşkü Yârânı" diye anılmaya başlanan genç yazarların beyannamesi niteliğini taşıyordu. Yazılarıyla Alay Köşkü'nde faaliyet gösteren Güzel Sanatlar Birliği Edebiyat Şubesi'nin bölünmesine ve istifalara yol açan Peyami Safa, başta Yakup Kadri Karaosmanoğlu olmak üzere eski nesilden yazarlara savaş açmıştı. Bildiride öncesi ve sonrasıyla bu kavga ve Peyami Safa'nın Hareket'te yayımlanan yirmi yedi yazıda sergilediği yaklaşım ele alınmaktadır.

1 “Edibler Dün Alay Köşkü’nde Toplandılar”, Cumhuriyet, 19 Temmuz 1928.
2 Bu tartışmalar hakkında daha geniş bilgi için bkz. Beşir Ayvazoğlu, “Alay Köşkü Yaranı”, İstanbul’un Meşhur Edebiyatçıları, (haz. Yusuf Çağlar), Kültür A.Ş. Yayınları, İstanbul 2009, s. 16 vd.
3 Cumhuriyet, 21 Temmuz 1928.
4 Cumhuriyet, 13 Ekim 1928.
5 Hafta, 8 Haziran 1935.
6 Bu tartışma hakkında geniş bilgi için bkz. Beşir Ayvazoğlu, Peyami, Hayatı, Sanatı, Felsefesi, Dramı, Kapı Yayınları, İstanbul 2008, s. 171 vd.
7 “Bir Millî Kütüphane”, Milliyet, 30 Mayıs 1929.
8 Yakıp Kadri’nin Birinci Dünya Harbi ve Mütareke devri boyunca İsviçre’de, Alp Dağları’ndaki bir sanatoryumda tüberküloz tedavi görmesi; Falih Rıfkı’nın da Cemal Paşa’nın yanında, Filistin ve Suriye’de bulunması kastediliyor.
9 “Deli… kanlılar”, Milliyet, 16 Haziran 1929.
10 “Yakup Kadri Bey’in İntihali”, nr. 12, Hareket, 22 Haziran 1929.
11 “Bir İrtica Vesikası: Edebiyatımız yeniliğe doğru giderken Yakup Kadri Bey bu teceddüde nasıl ateş püskürüyordu?”, Hareket, nr. 13, 26 Haziran 1929. Yakup Kadri’nin bir de dilde yapılan inkılâbı kendilerinin başlattığı yolunda bir iddiası vardır: “Lisanı o salhurde, yağlı, pis ve biçimsiz mıntıkalarından, hırkalarından ve kuşaklarından kurtardık, onu bütün o Arapça kaidelerinin bağından, Arap ve Acem estetiğinin barbar yaldızlarından, boyalarından kurtardık.”
12 “Yakup Kadri’nin Muhakemesi”, Hareket, nr. 15, 3 Temmuz 1929.
13 “Yakup Kadri Bey Diyor ki”, İkdam, 27 Haziran 1929.
14 İkdam, aynı mülakat.
15 Resimli Ay, nr. 5, Temmuz 1929.
16 Bu kavganın ayrıntıları için bkz. Kemal Sülker, Nâzım Hikmet’in Polemikleri, İstanbul 1968; Ergun Göze, Peyami Safa Nâzım Hikmet Kavgası, İstanbul 1991.
17 “Kekeme Hatipler”, Hareket, nr. 12, 22 Haziran 1929; “Değişmek Hakkı”, Hareket, nr. 13, 26 Haziran 1929.
18 Kâzım Nâmi [Duru], “Edipler İçtimai Münasebetile”, Resimli Uyanış, nr. 43/1728, 26 Eylül 1929.