İki Münevverin Dostluğu: Peyami Safa-Cahit Sıtkı

Özet

Peyami Safa, daha çok nesirleriyle tanınmış bir aydınımızdır. Cahit Sıtkı ise, gazete ve dergilere hikâye ve başka yazılar yazsa da onun tanındığı alan şiir olmuştur. Bu çalışma iki aydın arasında başlayan dostluğu incelemektedir.

1 Tarancı, Cahit Sıtkı, Peyami Safa Hayatı ve Eserleri, Semih Lütfi Kitabevi Yayınları, İstanbul 1940.
2 Tarancı, 1940, s. 3-5.
3 Göze, Ergun, Peyami Safa Nazım Hikmet Kavgası, Selçuk Yayınları, İstanbul 1981; Ayvazoğlu, Beşir, Peyami Hayatı Sanatı, Felsefesi Dramı, Kapı Yayınları, İstanbul 2008; Geçer, İlhan, Cahit Sıtkı Tarancı, Toker Yayınları, İstanbul 1998; Erer, Tekin, Basında Kavgalar, İstanbul 1965; Uyguner, Muzaffer, Cahit Sıtkı Tarancı, Bilgi Yayınevi, Ankara 2003; Tekin, Mehmet, Peyami Safa İle Söyleşiler, Çizgi Kitabevi Yayınları, 2003; Tarancı, Cahit Sıtkı, Ziyaya Mektuplar, Can Yayınları, İstanbul 2007.
4 Cumhuriyet, 27 Ekim 1932, nr. 3045; Cahit Sıtkı, Peyami Safa’nın kendisi hakkında yazmış olduğu bu üç yazıyı, yayınlamış olduğu ve “Büyük Dostum Peyami Safa’ya” ithafıyla yayımladığı Ömrümde Sükut adlı şiir kitabının sonuna da eklemiştir (Tarancı, Cahit Sıtkı, Ömrümde Sükût, Bilgi Yayınevi, Ankara 1968, s. 57-70).
5 Ayvazoğlu, 2008, s. 197.
6 Cumhuriyet, 5 Kasım 1932, nr. 3053; Cumhuriyet, 10 Kasım 1932, nr. 3058.
7 Tarancı, 2007, s. 23.
8 Peyami Safa’nın yazmış olduğu Üç Yazı: “Cahit Sıtkı Tarancı”, Milliyet, 15 Ekim 1956; “Cahit Sıtkı’nın Solculuğu”, Milliyet, 21 Ekim 1956; “Cahit Sıtkı Marksist miydi?”, Milliyet, 20 Kasım 1956. 9 Safa, Peyami, Objektif: 6 Yazarlar Sanatçılar Meşhurlar, Ötüken Yayınları, İstanbul 1999, s. 162.
10 Göze, 1981; Peyami Safa ve Cahit Sıtkı dostluğuna temas eden birçok kitap olduğunu başta belirtmiştik. Yine aynı konuya İlhan Geçer de benzer düşünceleri dile getirir: Cahit Sıtkı 1930-31 ders yılında lise son sınıftadır. İlk şiirleri Muhit dergisinde yayınlanmağa başlamış imzası arasıra “Servetifünun”da görülmekte; ayrıca, Galatasaray Lisesi’nin “Akademi” adlı dergisinde de yazmaktadır. Bu ders yılında liseyi bitiren şair, babasının isteğine uyarak, o zaman İstanbul’da Yıldız’da bulunan Mülkiye Mektebi’ne yatılı olarak girer. “Gece Bir Neticedir” ve “Uzak Bir İklimde” gibi ilerde ilgileri üzerinde toplayacak şiirlerin yazılması bu tarihlere rastlar. Nitekim, öğrenciliğinin ikinci yılında, o güne kadarki şiirlerinden yirmi birini bir defterde toplayarak değerli romancı “Peyami Safa”ya gönderir. “Cumhuriyet” gazetesinde fıkra ve makaleler yazmakta olan “Peyami Safa”, 27 Ekim 1932 tarihindeki “Bugünkü Türk Şiiri” başlıklı yazısını: “... kendisinde bir deha tomurcuğu sezdiğimiz genç ve yeni bir imzadan gelecek makalemde bahsedeceğim. Kendisinde henüz bu yeni şiir müdrikesinin tam bir teşekkülü yoktur; fakat en büyük ümitlerin bile hızını kesmeyecek kadar kuvvetli vaitleri vardır. Cep defterinize kaydetmeniz için bu ismi şimdiden de söyleyebilirim: Cahit Sıtkı” hükmü ile bitiriyor, daha doğrusu şairi keşfedip edebiyat dünyamıza takdim ediyor. Aynı gazetenin 5 ve 10 Kasım tarihli sayılarında “Yeni Bir Şair” başlıklı iki makale ile de şiirleri ele alıyor, şairi: “… yükseklere doğru kendini fırlatmak için hız almanın gerginliği” içinde o zamanın “en büyük kabiliyeti” olarak görüyor. Ancak, onun bulunduğu nokta ile hedefi arasındaki mesafeyi, “çok bekletme”den, alması dileği ile. İşte şairin 1933 yılında basılan, “Büyük Dostum Safa’ya” ithafını taşıyan Ömrümde Sükût adlı ilk eseri, sözü edilen makalelerde incelenen şiirlerden meydana gelmiştir. Bundan sonra Cahit Sıtkı’nın artık kendisini tamamen şiire verdiğini ve dersleri ihmal ettiğini görüyoruz. Bununla da kalmayarak “derbeder” bir hayat yaşamağa başlamış, açıkçası “haylaz”laşmıştır. Dahası, okulu bitirmekten vazgeçip Diyarbakır’a gitmiştir (Geçer, İlhan, Cahit Sıtkı Tarancı, Toker Yayınları, İstanbul 1998, s. 10-11).
11 Tarancı, 1940, s. 7.
12 Safa, 1999, s. 159-161.
13 Age., s. 161-162. 14 Age., s. 163-164.
15 Tarancı, 2007, s. 210.
16 Tarancı, Cahit Sıtkı, Evime ve Nihal’e Mektuplar, Hazırlayan: Prof. Dr. İnci Engünün, Atatürk Kültür ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1989, s. 49-50.
17 Age., s. 58.
18 Age., s. 67.
19 Age.,, s. 72-73.
20 Tarancı, 2007, s. 87.
21 Age., s. 130.
22 Age., s. 206.