Nevşehir Kalesi ve Çevresindeki Osmanlı Mimari Dokusu
Sedat BAYRAKAL
Nevşehir Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Sanat Tarihi Bölümü, NEVŞEHİR
Anahtar Kelimeler: Türk kent gelişimi,Osmanlı kenti,kentsel gelişim,Nevşehir,Nevşehir Kalesi
Özet
Türk mimarisinde, monografik ya da kronolojik ölçekli araştırmalarda, mimarlık eserlerini konu alan çok sayıda çalışma vardır. Ancak eserlerin bağlı bulunduğu bölge ya da şehirlerin mimarlık tarihi açısından gelişimi, yayılması gibi konuları içeren çalışmaların az olduğu dikkati çekmektedir. Nevşehir merkez bazlı böyle bir eksikliği gidermeye çalışan bu denemede, şehrin, ulu cami ve ticaret yapılarının etrafındaki gelişimi görsel materyalle desteklenmiş, şehrin siluetine etki eden ve onun gelişimine katkılar sağlayan ve 15'i ilk kez yayınlanacak olan tarihi eserlerin, Nevşehir'in gelişimindeki payı vurgulanmıştır. Kentsel görünümlerin yeni yapılaşma lehine geliştiği günümüz Türkiye'sinde, eski dokunun gelişimini unutturmamak ve tarihi şehir kurgusunun rastgele değil de bilinçli bir şekilde uygulandığını ortaya koymak çalışmamızın amaçları arasındadır.
1 Nevşehir tarihini özetleyen bir çalışma için bkz. Sezgin, 2002: 4-11.
2 Bu bölümde, Türk dönemindeki iskanın başladığı, kale ve çevresindeki Türk eserleri tanıtılmıştır. Türk mahalle ve sokaklarına kimlik kazandıran ve belirleyici olan konut örnekleri de yazımıza dahil edilmiştir. Sadece bu yörede bile 50 civarında orijinal konut bulunduğundan, cephe özellikleri farklı örneklerden bir seçki derlenmiştir.
3 S. Mülayim (1996: 124), kalenin Damat İbrahim Paşa tarafından onarıldığına dair bir kitabesinin bulunduğunu söylemektedir. Ancak kitabe, bugün yerinde olmadığı gibi, araştırmalarımız sırasında söz konusu kitabeyi bulamadık.
4 Cami hakkında daha fazla bilgi için bkz. (Ekiz 2006: 109-122).
5 Cami hakkında daha fazla bilgi için bkz. (Ekiz 2006: 148-153).
6 Bir maddi hata sonucu 1855 yılı 1755 şeklinde verilmiştir.
7 Bugün camiyi doğudan kuşatan sokağın, Eski Hamam Sokak adıyla kayıtlı olması tahminimizi kuvvetlendirmektedir.
8 Anadolu’ya yerleşen Türkler, Selçuklu döneminden itibaren kalenin dışına yerleşerek şehrin merkezine ulu cami inşa etme geleneğini yaşatmışlardır. Daha fazla bilgi için bkz. (Baykara 1996: 44-45).