Macar Kaynaklarında Türk Kültürü ve Türkler (XIX. Yüzyıl Sonları - XX. Yüzyıl Başları)

Özet

Macarlarla Türklerin tarih boyunca ortak siyasi, etnik, kültürel bağları, onlarda Türk kültürü ve Türklere karşı bir ilgi doğurmuş; çeşitli alanlarda pek çok Macar, anılarında, bilimsel yazılarında Türkler ve Türk kültürü hakkında yaşadıkları dönemlerle ilgili olarak bilgiler vermişlerdir. Türk-Macar ilişkilerinin siyasi, ekonomik ve kültürel açıdan özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren ilerleme kaydedip, XX. yüzyılın başlarında oldukça gelişmiş olduğu bir ortamda, pek çok Macar uzmanın verdikleri bu bilgiler, Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne geçiş sürecinin izlerini taşıyan bir kültürel dönüşümün tanıkları olarak oldukça önemlidir. Bu nedenle bu çalışmada Macar kaynaklarına göre Türk kültürünün bazı ögeleri , yüzyıllarca ilişki içinde olduğumuz bir millet olan Macarların bakış açısı ile ortaya konulup değerlendirilmiştir

1 Muğla Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi 1 Melek Çolak (2001), “19. Yüzyıl Sonu- 20. Yüzyıl Başlarında Türk-Macar Yakınlaşması”, Toplumsal Tarih, Mayıs, 2001, C.15, S.89, s.4-10.
2 Melek Çolak (2005), “Türk-Macar İlişkileri ve Macaristan’ın Türk İnkılabına Bakışı (1919-1938)”, Beşinci Uluslararası Atatürk Kongresi 8-12 Aralık 2003-Ankara, Bildiriler, C.II, s.1253-1266.
3 Balázs Orbán (1999), Törökországról s különösen a nőkről, Terebess Kiadó, Budapest, s.157-158.
4 Age., s.99.
5 Age., s.99.
6 Age., s.101.
7 Age., s.101.
8 Melek Çolak (2008), “Macar Etnograf István Györffy ve Kuzey Marmara Bölgesi İnceleme Gezisi (1918)”, Belleten, Cilt: LXXII, Sayı:265, s.943-950.
9 István Györffy (2001), “A török falu”, Györffy István írásai a Balkánról és Törökországról, Terebess Kiadó, Budapest, s.67-70.
10 István Györffy (?), “A török nép és életmódja”, Györffy István írásai a Balkánról és Törökországról, s.61-62.
11 “A török falu”, s.68-69.
12 “A török nép és életmódja”, s.62.
13 Tények és Tanúk Germanus Gyula kelet varázsa, Magvető könyvkiadó, Budapest,s.131-137.
14 Age., s.101-102.
15 Age., s.33-34.
16 Age., s.129-130.
17 Age., s.109.
18 Age., s. 132.
19 Age., s.134-135.
20 Melek Çolak (2008), “Atatürk’ün Macar Bahçıvanı János Máthé”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yıl:4, S.7, s.188.
21 Agm., s.187.
22 Tények és tanúk Germanus Gyula kelet varázsa s.99-100.
23 Age., s.26-27.
24 Age., s.132-133.
25 Gyula Németh (1990), “Az újjaszülett Törökország”, Törökök és Magyorok, II.Cilt Budapest, s.178.
26 Gyula Németh (1990), “Az új török írás: Kisebb közlemények”, Törökök és Magyorok, II. Cilt, Budapest, s.176-177.
27 Németh “Az újjaszülett Törökország”, s.180.
28 István Száva (1941), Az Oszmán Birodalomtól a Török Köztársaságig, A Szocialdemokrata Párt Kiadása, Budapest , s.32.
29 Lajos Fekete (1939), “Az új Törökország”, különnyomat A Magyar Szemle 1939, januári számábol, Budapest, s.6.
30 “Kemal a Gházi az új Törökország vezére”, Pesti Hirlap, Budapest 1930, 45.szám., s.9.
31 MOL (Magyar Országos Levéltár: Macar Milli Arşivi): K 63, 19 Eylül 1928 tarihli rapor; 3 Kasım 1928 tarihli Macar Dışişleri Bakanı Lajos Walko’ya yazılan rapor.
32 MOL, K 63, 1935-32/1, Ankara’daki Macar Elçiliğinin 1934 yılı genel siyasi raporu.
33 MOL, K 63, 19 Eylül 1928 tarihli rapor.
34 Péter, Móricz (1932), “Az újtörök történetírási mozgalom”, Turán, I-IV, XV. évfolyam, s.5-6.
35 Györffy, “A Török Nép és Életmodja”, s.61.
36 Melek Çolak (2009), “Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Bir Macar Meteorolog: Aksakallı Havabakan Antal Réthly (Macar Kaynaklarına Göre)”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri İnkılap Tarihi Enstitüsü, Sayı:9, s.113-136.
37 Antal Réthly (1930), “Éghajlati és egeszségügyi viszaemlékezések Törökországra”,Tenger, Budapest, s.18-19.
38 Çolak, “Atatürk Dönemi Türkiye’sinde Bir Macar Meteorolog: Aksakallı Havabakan Antal Réthly (Macar Kaynaklarına Göre)”, s.120.
39 Antal, Réthly (1928), “Meteorológiai obszervatórium Angorában”, Természettudományi Közlöny, 60.Köt., 855.füz. Március 1., s.178; Tibor, Fehértájy (1940), A rejtelmes Anatóliában, Stádium Sajtóvállalat R.- T. Kiadása, Budapest, s.9-11.
40 Antal Réthly, (1931)“Két év Kisázsiai Törökországban”, A Földgömb, A Magyar Földrajzi Társaság Folyóirata, II. évfolyam, 9.szám, s.322.
41 Antal Réthly, “Meteorológiai obszervatórium Angorában”, s.178.
42 Tibor Fehértájy, a.g.e, s.9-11.