Kırgızistan’ın Özkent Şehrinde Serahsî’ye Atfedilen Mezar

Özet

Kırgızistan'ın Özkent şehri tarihî eserleriyle ünlüdür. Bu kentte Karahanlılar zamanında Şemsü'l Eimme olarak şöhret bulan meşhur fıkıh alimi Ebu Bekr Muhammed ibn-i Ebi Sehl es-Serahsî yaşamıştır ve muhtemelen 1096'da vefat etmiştir. Şehirde Serahsî'ye atfedilen bir mezar bulunmaktadır. Serahsî'nin mezar taşının Sovyetler zamanında Ruslar tarafından Petersburg'a götürülmüş olduğu da söylenmektedir. Ancak, söz konusu mezarda yeni yapılmış veya yeni tamir görmüş tuğladan bir niş içerisinde iki yazılı siyah taştan biri bu Türk alimine atfedilmektedir. Bununla birlikte, halkın büyük bir kısmı, kendi kaderine terk edilmiş vaziyette duran bu mezar taşının Serahsî'ye ait olduğunu düşünmeye devam etmektedir. Bu çalışma, Serahsî hakkındaki gerçeğin ortaya çıkmasına ışık tutmak amacıyla bu kitabenin tevsirini ve muhtevasını anlatmaktadır.

1 Serahsî hakkında İngiltere’de Exeter Üniversitesi’nde doktora tezi hazırlamış olan Osman Taştan (The Jurisprudence uf Sarakhsi With Particular Reference to War and Peace: A Comparative Study in Islamic Law, University of Exeter, 1993, p. 21) Serahsî’yi Şemsül Mülk’ün (1068-1079) hapse attırdığı ve 1088 yılına kadar ondört yıl boyunca burada kaldığını ifade etmektedir
2 Muhammed Hamidullah (“Serahsi”, İA, cilt 10, İstanbul, 1967, s. 502-507) ise Serahsi’nin, Hasan Han tarafından hapsedildiği kanâatindedir. Ana Britannica (cilt, 19, İstanbul, 1990, s. 249) Serahsi’nin Karahanlı Hanı Hasan tarafından üst üste konulan ağır vergilerin ödenmemesi yönündeki fetvaları sebebiyle hapsedildiğini ve 1096’da öldüğünü yazmaktadır.
3 Taştan, a.g.e, s. 21-22.
4 Bu kitabenin okunmasında ve Farsça tercümesinde katkıda bulunan Yunus Muradi’ye teşekkür ederim. Kitabenin Arapçasını ise Mehmet Özdemir kontrol etmek lütfunda bulunmuştur.