Yalnızız Romanında Mekânın Poetikasızlaşması ve Ütopik Dünya Olarak Simeranya

Özet

Türk edebiyatında ütopya türünün dikkate değer örneklerinden biri, Peyami Safa'nın 1951'de kitap hâlinde yayımlanan Yalnızız romanındaki Simeranya'dır. Simeranya, romanın kurmaca dünyasındaki olumsuzluklarla dolu yaşama tarzına alternatif bir dünya arayışının ürünü olarak ortaya çıkar. Prolog kısmından başlayarak Yalnızız'ın olay örgüsünün içerisine dağıtılmış olan Simeranya, romanın tematik gücü durumundaki idealist karakter Samim'in içinde bulunduğu kapalı, lâbirentleşen mekâna alternatif olarak aradığı açık mekân özleminin ürünüdür. Aynı zamanda Simeranya, Batı edebiyatlarında yaygın olan ütopya türünün Türk edebiyatında gelişmesinde ve tanınmasında da rol oynayan ütopik dünya olarak değer taşır. Bu çerçevede Yalnızız ve onun içinde yer alan Simeranya, türün dünya edebiyatında dikkate değer ürünleriyle metinlerarası ilişkiler kurabileceğimiz yapıda karşımıza çıkar.

1 Cafer Gariper- Yasemin Küçükcoşkun, “Çetin Altan’ın Gelecekçi Ütopik Kurgusu: 2027 Yılının Anıları”, Arayışlar -İnsan Bilimleri Araştırmaları-, Sayı: 16, Isparta 2006, s. 9.
2 Ramazan Korkmaz, “Romanda Mekanın Poetiği”, Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa İsen’e Armağan, (Ed: Ayşenur Külahlıoğlu İslam-Süer Eker), Ankara 2007, s. 399.
3 Gaston Bachelard, Mekânın Poetikası, (Çev. Aykut Derman), Kesit Yayıncılık, İstanbul 1996, s. 27.
4 Søren Kierkegaard, Baştan Çıkarıcının Günlüğü, (Çev. Süha Sertabiboğlu), 3. basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2002, s. 94.
5 Ramazan Korkmaz, “Romanda Mekanın Poetiği”, Edebiyat ve Dil Yazıları Mustafa İsen’e Armağan, (Ed: Ayşenur Külahlıoğlu İslam-Süer Eker), Ankara 2007, s. 399.
6 Age., s. 402.
7 Age., s. 403.
8 Age., a. y.
9 Age., s. 411.
10 Bu çalışmada romanın şu baskısı kullanılmıştır: Peyami Safa, Yalnızız, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul 1951. Metin içinde gösterilen sayfa numaraları bu baskıya aittir.
11 Mehmet Tekin, Romancı Yönüyle Peyami Safa, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya 1990, s. 144.
12 Age., a.y.
13 Yalnızız’ı ütopik roman saymayan, yazar merkezli, ideolojik kodlamaya bağlı, “Prolog” kısmı olmaksızın yapılan eksik ve farklı bir okuma için bkz: Ayhan Yalçınkaya, Eğer’den Meğer’e Ütopya Karşısında Türk Romanı, Phoenix, Ankara 2004, s. 207-217.
14 Nurettin Öztürk, Çağdaş Türk Edebiyatında Ütopya, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Malatya 1992, s. 97.
15 Age., s. 102.
16 Ahmet Hâşim, Bütün Şiirleri, (Haz. İnci Enginün-Zeynep Kerman), Dergâh Yayınları, İstanbul 1987, s. 158.
17 Northrop Frye, “Edebiyatta Ütopya Türleri”, Türk Dili Eleştiri Sayısı II, nr. 234, Mart 1971, s. 511.
18 Akşit Göktürk, Ada İngiliz Yazınında Ada Kavramı, Adam Yayınları, İstanbul 1982, s. 17.
19 Ayhan Yalçınkaya, Eğer’den Meğer’e Ütopya Karşısında Türk Romanı, Phoenix, Ankara 2004, s. 215.
20 Beşir Ayvazoğlu, Peyami, Ötüken Neşriyat A Ş, İstanbul 1998, s. 416-417.
21 Age., s. 421.
22 Northrop Frye, “Edebiyatta Ütopya Türleri”, Türk Dili Eleştiri Sayısı II, nr. 234, Mart 1971, s. 515.
23 Northrop Frye, “Edebiyatta Ütopya Türleri”, Türk Dili Eleştiri Sayısı II, nr. 234, Mart 1971, s. 511.
24 Gürsel Aytaç, Çağdaş Türk Romanları Üzerine İncelemeler, Gündoğan Yayınları, Ankara 1990, s. 118.