Saray-ı Hümâyûn Dişçileri İle İlgili Bazı Notlar

Özet

Topkapı Sarayı'nda bugünkü anlamda ilk eczahâne 1870 yıllarında kurulan mâbeyn-i hümâyûn eczahânesidir. Eczahânede üç tabib yanında üç de diş hekimi görev yapmıştır. Dişçilerden birisi dişçibaşı olarak görev yapmıştır. Sarayda üç tabible aynı sayıda, üç diş hekiminin de görev alması diş sağlığına verilen önemi göstermesi açısından önemlidir. Devlet gerek yurtdışından gelen dişçilere çalışma imkanları sunarak, gerekse dişçileri yapmış olduğu çalışmalar çerçevesinde zaman zaman taltif ederek, diş hekimliğini geliştirmeye çalışmıştır. Yalnız diş hekimlerinin 1907 yılında diğer tabiblerden daha az maaş almaları dikkat çekicidir. Maaşın düşüklüğü, 19. yüzyıla kadar diş hekimliğinin tıbbın bir yan alanı olarak görülmesi anlayışının uzantısı ile ilintili gözükmektedir.

1 Tıp alanındaki bu gelişim 14., 15. ve 16. yüzyıllarda belirli gelişim çizgisi göstermektedir. Nitekim 16. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu Avrupa ile eşitlik sergilerken, ileriki dönemlerde Osmanlının Avrupa’nın gerisinde kaldığı görülmektedir (Kahya 1997:1-2).
2 Batı’da 1728 yılında Pierre Fauchard tarafından ilk bilimsel diş hekimliği eseri yayınlanmıştır. Mesleğin her alanıyla ilgili gelişmeleri derleyen eser 5 yıl sonra Almancaya, 1746’da İngilizceye çevrilmişse de eserin, ilgili dönemde, bize ait hiçbir literatürde geçmemesi hatta hakkında bir tanıtım makalesinin bile yazılmaması ilginçtir.
3 Kahya, Esin (1997), Ondokuzuncu Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğunda Tıp Eğitimi ve Türk Hekimleri, Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını./Kahya, Esin- Erdemir, Ayşegül D., (2000), Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları/302./ Demirhan, Ayşegül (1982), Kısa Tıp Tarihi, Bursa Üniversitesi Basımevi./ Uzel, İlter (2006), “Anadolu’da Tıp Nasıl Doğdu”, Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2005 Yıllığı, Ankara Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü, Ankara, s. 481-513./ Erginöz, Hilmi (1998), “Türkiye’de Sağlık İdaresi”, Dünyada ve Türkiye’de 1850 Yılından Sonra Tıp Dallarındaki İlerlemelerin Tarihi, İstanbul: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, s. 174-185.
4 Ayrıca bakınız: Uzel, İlter (1992), “13-18. Yüzyıllar Arasında Anadolu’da Ağız ve Diş Hastalıkları Tedavisi”, G. Ü. Diş Hek. Fak. Derg., 1 (1-2), s. 178-190 vs.
5 Baytop, Turhan (1994), “Eczaneler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih vakfı Ortak Yayını, s. 128-129./ Baytop, Turhan (1994), “Eczacı Mektebi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, s. 125-126./ Efeoğlu, Ahmet (2009), “Başlangıçtan Günümüze İ. Ü. Diş Hekimliği Fakültesi”, Bilimsel Diş Hekimliğinde 100 Yıl, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi 1908-2008, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, s. 1-30./ Efeoğlu, Ahmet (2009), “İ.Ü. Diş hekimliği Fakültesinin Kuruluş ve Gelişiminde Emeği Geçenler”, Bilimsel Diş Hekimliğinde 100 Yıl, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi 1908-2008, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, s. 51-59./ Efeoğlu, Ahmet (1992), Diş Hekimliği Tarihi, İstanbul: Alemdar Ofset Yayınları./ Ege, Rıdvan (1998), Atatürk ve Cumhuriyet Dönemi Sağlık Hizmetleri 1923-1998, 83. Kitap, Türk Hava Kurumu Basımevi./ Kahya, Esin- Erdemir, Ayşegül D., (2000), Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları/302./ Karaoğlan, Işıl (2001), “Dünden Bugüne Dişhekimliği”, Sağlık I, S. 39, Yeni Türkiye Yayınları, s. 357-361./ Şehsuvaroğlu, Bedi N., (1953), İstanbul’da 500 Yıllık Sağlık Hayatımız, İstanbul: İstanbul Fetih Derneği Neşriyatı, Sayı: 21./ Türk Ansiklopedisi, (1966), “Dişçilik ve Diş Cerrahisi”, C. XIII, Milli Eğitim Basımevi, s. 346-348./ Uzel, İlter (1992), “Osmanlı- Türk Diş Hekimliği”, Türkler, C. 8, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 571-584./ Uzel, İlter (2000), “Osmanlı- Türk Diş Hekimliği”, Osmanlı III, S. 33, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 769-783./ Uzel, İlter (2001), “Osmanlı-Türk Diş Hekimliği”, XIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara: TTK, s. 633-667./ Uzel, İlter (2005), “Türkçe Diş Hekimliği Terimleri Üzerine Görüşler”, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 643, Temmuz sayısı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını, s. 36-47./ Yıldırım, Nuran (2008), “I. Dünya Savaşında Tıbbiyeliler ve 14 Martın Tıp Bayramı Oluşu”, Toplumsal Tarih, S. 171, s. 42-49./ Yıldırım, Nuran (1994), “Dişçi Mektebi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, s. 62-63./ Muğan, Nuri (1994), “Diş hekimliği”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 3, İstanbul : Kültür Bakanlığı ve Tarih vakfı Ortak Yayını, s. 62.
6 Efeoğlu, Ahmet (2009), “Başlangıçtan Günümüze İ. Ü. Diş Hekimliği Fakültesi”, Bilimsel Diş Hekimliğinde 100 Yıl, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi 1908-2008, İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, s. 1-30./ Efeoğlu, Ahmet (2009), “İ.Ü. Diş hekimliği Fakültesinin Kuruluş ve Gelişiminde Emeği Geçenler”, Bilimsel Diş Hekimliğinde 100 Yıl, İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi 1908-2008,İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, s. 51-59./ Yıldırım, Nuran (2008), “Dünyada ve Türkiye’de Diş hekimliği Mesleğinde Kadınlar”, Toplumsal Tarih, S. 171, s. 58-63.
7 Yıldırım, Nuran (2008), “I. Dünya Savaşında Tıbbiyeliler ve 14 Martın Tıp Bayramı Oluşu”, Toplumsal Tarih, S. 171, s. 42-49.
8 Hekimbaşılık makamının ilk olarak II. Murad döneminde kurulduğunu kabul eden yazarlarımızda bulunmaktadır (Şehsuvaroğlu 1953:98)/III. Murad zamanında Topkapı Sarayı’nda 21 Türk-İslam ve 41 Yahudi hekimin görev yaptığı tespit edilmiştir (Cimilli 2005:591).
9 Sultan Abdülmecid Dolmabahçe Sarayı'na taşındıktan sonra sultan ve saray mensuplarının ilaç ihtiyacını karşılamak amacıyla iki yeni eczahâne kurmuştur. Bunlardan birisi sultana ait ilaçların yapıldığı Zat-ı Hazret-i Şehriyariye mahsus eczahâne olarak adlandırılan özel eczahâne, diğeri ise saray mensuplarının ilaçlarının yapıldığı büyük eczahânedir. Sultan II. Abdülhamid ise Yıldız Sarayı'na taşınınca şahsının ve saray mensuplarının ilaç ihtiyacını karşılamak amacıyla saray içinde iki eczahâne kurdurmuştur. Bu eczahâneler ise Güvercinlik Köşkü denilen ahşap bina içerisine yapılmıştır. (Baytop 2000: 591)/Araştırmalara göre Beyoğlu’nda açılan eczanelerin en eskileri 1833’te N. Canzuch tarafından açılan İngiliz eczanesi, 1848’de açılan E. Ottoni tarafından açılan Ottoni Eczanesi ve 1849’da Francesco Della Suda (Faik Paşa) tarafından açılan Büyük Eczane'dir. Beyoğlu’nda 40 kadar eczane olduğu tespit edilmiştir. İstanbul’daki eczanelerin en iyileri ve zenginlerinin Beyoğlu’nda bulunduğu anlaşılmaktadır (Baytop 1994:128).
10 Leon Terziyan Efendi masrafları hükümet tarafından karşılanmak suretiyle dişçilik tahsili için Paris’e gönderilmiştir. Dilekçesinde babasının da 40 seneye yakın bir süre mekâtib-i şâhâne muallimliklerinde Osmanlı devletine sadakatle hizmet etmiş ve buna mükafat olarak da kendisi Paris’e dişçilik tahsili için gönderilmiştir. Terziyan Paris’ten şahadetnamesini aldıktan sonra Dersaadet’e dönmüş ve bir dilekçe vererek 1000 kuruş maaş ile mâbeyn-i hümâyûnda münhal bulunan bir dişçiliğe tayinini istemiştir. Bu sırada mâbeyn-i hümâyûnda üç tabib ile iki dişçinin çalıştığı görülmektedir. Buna göre mâbeynde üç dişçi üç de tabibin çalıştığı anlaşılmaktadır. Bakınız 20 B 1325 (29 Ağustos 1907) tarihli vesika. BOA, Yıldız Tasnifi Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.. MTV.), 301/108, Vesika 2-3.
11 Sarayda padişahın resmi bürolarının bulunduğu elçi, sadrazam ve diğer ziyaretçileri kabul ettiği, eğlendiği ve dinlenip yemek yediği yer mâbeyn olarak adlandırılmıştır. Mâbeyn kelime olarak iki şeyin arası anlamına gelmektedir. 19. yüzyılda inşa edilen saray ve kasırlarda mâbeyn ve selamlık ayırımı terk edilerek her ikisi de birleştirilmiştir. II. Mahmud’un son zamanlarından itibaren mâbeynciler için genelde yakın anlamına gelen mukarrebîn, kurenâ veya karîn unvanları kullanılmıştır. 1847’de çıkan ilk devlet salnamesine göre mabeyin görevlileri darüssaâde ağası, kurenâ, padişah esvapçısı ve imamları, mâbeyn katipleri, telhis-i evvel ve sani, mâbeyn-i hümâyûn kapıçuhadarları, ıstabl-ı âmire müdürü, kapıcılar kethüdası, yaverler, hazine-i hümâyûn vekili, hazine-i hümâyûn kethüdası, mehd-i ulyâ-yı saltanat başağası, musâhibler, babussaade ağası, has oda kethüdası, hazine-i hümâyûn katibi ve hırka-i saadet serhademesi olmak üzere 43 kişiden meydana gelmiştir. II. Abdülhamid’in tahta çıkışıyla mâbeyn, iş hacmi ve bunun sonucu olarak da personel açısından büyük bir gelişme göstermiştir. Mabeyin bu dönemde hususi daire ve resmi daire olmak üzere iki ana bölümden meydana gelmiştir. Hususi daire esvapçıbaşı, seccadecibaşı, ibrikdarbaşı, tütüncübaşı, kahvecibaşı, kilercibaşı ve kitapçıbaşı gibi padişahın özel hizmetlerini gören kişilerden meydana gelmiştir. Resmi daire ise devlet işlerinin görüldüğü ve hemen hemen 1847 salnamesinde belirtilen kişilerden meydana gelen bir mekandır. Bu dönemde mâbeynin toplam mevcudu ise 424 kişiye kadar çıkmıştır (Akyıldız 2003: 283-285).
12 BOA, İ..DH., 146/7539, Vesika 1-3.
13 Cinnet (illet-i cenûn) geçiren ve bir süreden beri darüşşifada bulunan Dişçi Sehim'in Misina Hastahanesi'ne gönderilerek aylık 45 frank hastane masrafının ödenmesi ve maaşının ailesine verilmesi konusunda yazışma yapılmıştır (13 S 1280/30 Temmuz 1863). BOA, A. MKT. MHM., 271/67./Cinnet geçiren Mösyö Sehim’in Avrupa’daki hastanelerden birisine gönderilerek meccanen tedavi edilmesi için hazırlanan rapora bakınız (20 B 1278/21 Ocak 1862). BOA, A. MKT. NZD., 394/7.
14 Dişçibaşı Sehim Efendi ilk önce teşhis için bab-ı zabtiye doktorlarına gönderilmiş ve kendisine “monumani” olarak tabir edilen “muhtel-i şuûr” teşhisi konmuştur. Sehim Efendi daha sonra darüşşifaya sevk edilerek burada hakkında bir rapor hazırlanmıştır. Daha sonra ise Dişçibaşı Sehim Efendi'nin hastalığına ülkedeki hastanelerde çare bulunamayınca darüşşifa (bîmarhâne) baştabibi (sertabibi) Mösyö Munciri bazı doktorlarla beraber bir muayene yapmıştır. Buradaki doktorlar hasta hakkında kesin bir karar verilmesi için mekteb-i sıhhiye nezâretine gönderilmesine karar verilmiştir. Bunun üzerine meclis-i tıbbiye azasından gönderilen Panzîrî Efendi, Mösyö Ne’ûm, Rûsînâk Efendi ve darüşşifa sertabibi Munciri Efendi'nin hazır bulunduğu bir komisyon tarafından hasta hakkında Fransızca bir rapor hazırlanmış ve hastanın Napoli’ye Mesina Hastanesine gönderilmesine ve kendisine hastane masrafları için ayda 45 frank verilmesine, maaşının da ailesine tahsis edilmesine karar verilmiştir (5 S 1280/22 Temmuz 1863). BOA, İ. DH., 511/34758, Varak 1-22.
15 Dişçi Dibacıoğlu Oseb'e verilen maaş için bakınız: 29 B 1241(9 Mart 1826) tarihli vesika. BOA, C. ML., 128/5606. / BOA, C. SH., 8/377, Vesika 1-4./ BOA, C. ML., 624/25694./ BOA, C. SH., 14/666.
16 İtalyalı Dişçi Kazoli Refâil’e verilen maaş için bakınız: 29 Ş 1237 (21 Mayıs 1822) tarihli vesika. BOA, C. SH., 15/716.
17 Avram Veled-i İsak adlı Yahudi ve yerine gelen dişçinin yevmiyesi için bakınız: BOA, C. SH., 7/328.
18 İtalyalı Dişçi Kazoli Refâil'e zecriye malından, Zilkâde ayı maaşının verilmesi için bakınız : (26 Za 1233/ 27 Eylül 1818). BOA, C. ML., 624/25694./İtalyalı Dişçi Kazoli Refâil'e zecriye malından, Receb ayı maaşının verilmesi için bakınız (27 B 1233/2 Haziran 1818). BOA, C. SH., 14/684, Vesika 1-2.
19 İtalyalı Dişçi Kâzoli’nin maaşı için bakınız. (18 Ca 1234/15 Mart 1819). BOA, C. SH., 7/338./ Ayrıca Şevval ayı maaşı için bakınız. (29 Z 1234/19 Ekim 1819). BOA, C. SH., 1/37, Vesika 2.
20 Vatan-ı asliyesini terk ederek Osmanlı ülkesine gelen İtalyalı Dişçi Kazoli Refâil'e zecriye malından maaşının verilmesi için bakınız (27 Za 1235/5 Eylül 1820). BOA, C. SH., 8/377, Vesika 1-4.
21 İtalyalı Dişçi Kazoli Refâil’e verilen maaş için bakınız: 29 Ş 1237 (21 Mayıs 1822) tarihli vesika. BOA, C. SH., 15/716./ İtalyalı Dişçi Kazoli Refâil’e verilen Rebîülevvel ayı maaşı için bakınız: (3 R 1237/ 28 Aralık 1821). BOA, C. SH., 20/994./ Dişçi Dibacıoğlu Oseb'e verilen Safer ayı maaşı için bakınız: 29 Ra 1238 (14 Aralık 1822) tarihli vesika. BOA, C. SH., 14/666.
22 Dişçi Dibacıoğlu Oseb'e verilen maaş için bakınız: 29 B 1241 (9 Mart 1826) tarihli vesika. BOA, C. ML., 128/5606.
23 Eczahâne-i hümâyûn dişçibaşılığından muhreç Abraham’ın vefat etmesi üzerine maliye hazinesi tarafından tahsis edilen ve aylık 650 kuruş münhal kalmıştır. Bu maaşın 200 kuruşunun yine eczahâne-i hümâyûn memurlarından olan müteveffa Abraham’ın oğlu Dişçi Yakuti'ye tahsisi yapılmıştır. Konu ile ilgili senedin hazırlanması ve geri kalan 450 kuruşun da hazineye bırakılması konusunda yazışma yapılmıştır. (24 Z 1280/31 Mayıs 1864). BOA, İ..DH., 583/36241.
24 Bakınız 3 C 1283 (13 Ekim 1866) tarihli vesika. BOA, İ..DH., 146/7539, Vesika 1-3.
25 Muhtemelen dişçibaşılık görevi kastediliyor olmalıdır.
26 Leon Terziyan Efendi masrafları hükümet tarafından karşılanmak suretiyle dişçilik tahsili için Paris’e gönderilmiştir. Dilekçesinde babasının da 40 seneye yakın bir süre mekâtib-i şâhâne muallimliklerinde Osmanlı devletine sadakatle hizmet etmiş ve buna mükafat olarak da kendisi Paris’e dişçilik tahsili için gönderilmiştir. Terziyan Paris’ten şahadetnamesini aldıktan sonra Der-saadet’e dönmüş ve bir dilekçe vererek 1000 kuruş maaş ile mâbeyn-i hümâyûnda münhal bulunan bir dişçiliğe tayinini istemiştir. Bu sırada mâbeyn-i hümâyûnda üç tabib ile iki dişçinin çalıştığı görülmektedir. Buna göre mâbeynde üç dişçi, üç de tabibin çalıştığı anlaşılmaktadır. (20 B 1325/29 Ağustos 1907). BOA, Y.. MTV., 301/108, Vesika 2-3.
27 BOA, Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı- Mâbeyn Evrakı ve Saray Görevlileri Arizaları (Y. PRK. SGE.), 11/118.
28 BOA, İ..DH., 583/36241.
29 BOA, İ..DH., 583/36241.
30 İtalya’daki akar ve emlakını satmak ve vatanı ile alakasını kesmek amacıyla geçici olarak İtalya’ya giden Kâzoli adlı dişçi için yapılan uygulamaya bakınız (18 Ca 1234/15 Mart 1819). BOA, C. SH., 7/338.
31 Uzun süre saray-ı hümâyûn dişçibaşısı olarak görev yapan Dibacıoğlu’na başlangıçta görevini “kayd-ı hayat şartı” ile yaptığı için 1000 kuruş maaş verilirken, görevinden ayrılmasıyla (emekdârândan bulunmuş olmasıyla) bu maaş kesilmiştir. Dibacıoğlu emekdar olmakla beraber maaşının aynen devam etmesi için bir dilekçe vermişse de darbhane-yi âmire ve hekimbaşılık tarafından, Dibacıoğlu’nun emektar olması ve görevinde bilfiil bulunmaması nedeniyle bu maaşın verilemeyeceği bildirilmiştir. Dibacıoğlu’nun maaşının 200 kuruşu Kancı Kiryâko’ya, geri kalanı ise hazine tarafından kesilmiştir. (3 C 1263/ 19 Mayıs 1847). BOA, İ..DH., 146/7539, Vesika 1-3.
32 BOA, Y.. MTV., 301/108, Vesika 1.
33 İlgili vesikadan mabeynde bir dişçilik kadrosunun münhal bulunduğu anlaşılmaktadır. BOA, Y.. MTV., 301/108, Vesika 1.
34 Dişçilerle ilgili yapılan muameleye bakınız (9 Ra 1283/ 22 Temmuz 1866), BOA, A. MKT. MHM., 762/25.
35 Dişçilerle ilgili yapılan muameleye bakınız (16 R 1326/18 Mayıs 1908), BOA, 1310 Sonrası İrâdeler- Taltîfât, (İ..TAL.), 450/1326/R-108, Vesika 1-2.
36 BOA, İ..TAL., 481/1331/M-02, Vesika 1.
37 Basra'da dişçilik yapan Yusufcan Efendi'nin fakirleri ücretsiz tedavi ettiği için ödüllendirilmesi konusunda Basra vilayeti tarafından merkeze gönderilen yazı için bakınız (15 S 1322/1 Mayıs 1904). BOA, DH. MKT, 847/8.
38 BOA, DH. MKT, 1062/7.
39 BOA, İ..TAL., 316/1321/Ş-054, Vesika 1-2.
40 1847 yılı öncesinde uzun süre saray-ı hümâyûn dişçibaşısı olarak Dibacıoğlu adlı kişinin adı geçmektedir. BOA, İ..DH., 146/7539, Vesika 1-3.
41 Eczahâne-i hümâyûn dişçibaşılığından muhreç Abraham’ın vefat etmesi üzerine maliye hazinesi tarafından tahsis edilen aylık 650 kuruş münhal kalmıştır. Bu maaşın 200 kuruşunun yine eczahâne-i hümâyûn memurlarından olan müteveffa Abraham’ın oğlu Dişçi Yakuti'ye tahsisi yapılmıştır. Konu ile ilgili senedin hazırlanması ve geri kalan 450 kuruşun da hazine’ye bırakılması konusunda yazışma yapılmıştır. BOA, İ..DH., 583/36241.
42 Beşinci rütbeden Mecidiye nişânı tevcihi yapılmıştır. BOA, A. DVN. MHM.,17/10.
43 Saray-ı Hümâyûn Eczahânesi Dişçibaşısı Lyon Ro'nun vekili ve birâderi Mösyö Piyer Ro’ya beşinci ve Doktor İsyadis Efendi'ye dördüncü rütbeden bir mecidiye nişân verilmesi için yazışma yapılmıştır. Konu ile ilgili olarak mâbeyn-i hümâyûn ve maliye nezâretine yazı yazılmıştır. BOA, A. MKT. MHM., 762/25.
44 1907’de Saray-ı hümâyûn-ı mülûkâne dişçibaşısı olarak Sami Efendi'nin adı geçmektedir. Sami Efendi'ye 8 Ağustos? 1323 (1907) tarihinde ikinci rütbeden nişân-ı ali Osmânî verilmiştir. (2 N 1325/ 9 Ekim 1907). BOA, İ. HUS., 156/1325/C-24./ Sami Efendi'ye “mütemâyiz rütbesi” tevcihi için serkatib tarafından arz yapılmıştır. (25 N 1325/1 Kasım 1907). BOA, İ..TAL., 434/1325/N-085./ Sami Efendi daha sonra bir dilekçe verilerek devlet-i aliyye tebasına geçmek istemiştir. Dilekçe çerçevesinde yazışmalar yapılmıştır. (13 C 1325/ 24 Temmuz 1907). BOA, İ. HUS., 156/1325/C-24.
45 Kuyumcubaşı Kostantara ve birâderi Takar Efendiler ile Dişçibaşı Mösyö Boşe'ye beşinci rütbeden Mecidi Nişânı verilmesine dair irâde-i seniyye tanzim edilmiştir. BOA, MV., 231/279.
46 Mâbeyn-i hümâyûn eczahânesine memur Dişçi Mösyö Liyon Rope’ye dördüncü rütbe nişân-ı alisi verilmesi için yazışma yapılmıştır. Liyon Rope, önceden de beşinci rütbe nişâna sahip başarılı bir kişidir. BOA, İ.. DH., 460/30616.
47 1907’de Saray-ı hümâyûn-ı mülûkâne dişçibaşısı olarak Sami Efendi'nin adı geçmektedir. Sami Efendi'ye 8 Ağustos? 1323 (1907) tarihinde ikinci rütbeden nişân-ı Âli Osmânî verilmiştir. (2 N 1325/ 9 Ekim 1907). BOA, İ. HUS., 156/1325/C-24./ Sami Efendi'ye “mütemâyiz rütbesi” tevcihi için serkatib tarafından arz yapılmıştır. (25 N 1325/1 Kasım 1907). BOA, İ..TAL., 434/1325/N-085./ Sami Efendi daha sonra bir dilekçe verilerek devlet-i aliyye tebasına geçmek istemiştir. Dilekçe çerçevesinde yazışmalar yapılmıştır. (13 C 1325/ 24 Temmuz 1907). BOA, İ. HUS., 156/1325/C-24.
48 Kuyumcubaşı Kostantara ve birâderi Takar Efendiler ile Dişçibaşı Mösyö Boşe'ye beşinci rütbeden Mecidi Nişânı verilmesine dair irâde-i seniyye tanzim edilmiştir. BOA, MV., 231/279.
49 Mâbeyn-i hümâyûn eczahânesine memur dişçi Dişçi Mösyö Liyon Rope’ye dördüncü rütbe nişân-ı alisi verilmesi için yazışma yapılmıştır. Liyon Rope, önceden de beşinci rütbe nişâna sahip başarılı bir kişidir. BOA, İ.. DH., 460/30616.
50 Dişçi Efendi'ye dördüncü rütbeden nişân-ı mecidi verilmesi için serkatib tarafından arz yapılmıştır. (9 C 1305/ 22 Şubat 1888). BOA, İ..DH., 1069/83820. /Mâbeyn-i hümâyûn-ı mülûkâne dişçilerinden Lifevri Çâmî Efendi'ye dördüncü rütbeden nişân-ı Âli Osmânî ihsanı yapılması için şehriyari serkatibi hazreti tarafından arz yapılmıştır. (2 L 1318/23 Ocak 1901). BOA, İ..TAL., 240/1318/L-031.
51 Dişçi Bârii’'ye üçüncü rütbeden nişân-ı mecidi verilmesi için bahriye nezâreti tarafından talepte bulunulmuştur. BOA, İ..TAL., 227/1318/C-007.
52 Paris'te mukim dişçi Mösyö Perner'e iftihar madalyası verilmesi için yazışma yapılmıştır. Madalyanın niçin verildiğine dair belgede açıklayıcı bir bilgi bulunmamaktadır. BOA, İ. DH., 1170/91448.
53 BOA, İ..TAL., 316/1321/Ş-054, Vesika 1-2.
54 BOA, DH. MKT, 1062/7.
55 İngiltere tebasından Dişçi Mösyö Jon Melan ile Fransa tebasından Loli Aratest'e dördüncü rütbeden mecidiye nişânı verilmesi için yazışma yapılmıştır. Nişânların niçin verildiğine dair belgede açıklayıcı bir bilgi bulunmamaktadır. BOA, A. MKT. MHM., 325/35.
56 Fransa ve İtalya devletleri tarafından Vezneciler'de Dişçi Ömer Bilal ve Yağ İskelesi'nde Yoğurtçu Sokağı'nda tüccar olan Papadoplosi (bir başka vesikada Papadopulos) efendilere Altın sanayi madalyaları verilmiştir. (16 R 1326/18 Mayıs 1908). BOA, İ..TAL., 450/1326/R-108, Vesika 1-2.
57 Paris’te Sâlpetriyen Hastanesi dişçisi İbrahim Alber Efendi'ye, Fransa devleti tarafından maarif-i umûmiye nişânı verilmiş, nişânın Alber Efendi'ye verilmesi konusunda hariciye nezâreti tarafından saraya arz yapılmıştır. BOA, İ..TAL., 481/1331/M-02, Vesika 1-2.
58 Mesela diş çürüğü oluşumu için bugün birçok araştırmacının benimsediği teori ilk kez 19. yüzyıl sonuna doğru ortaya atılmış “asit dekalsifikasyon” teorisidir (Anğ 1981: 332).