XIX. Yüzyıl Türk Yazarları ve Avrupalı Seyyahlara Göre Türk Kadını

Özet

Osmanlı İmparatorluğu'nda Türk kadınları daha çok içine kapanık, ekonomik özgürlüğü olmayan, evine bağlı, genellikle eğitimden yoksun idiler.

XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren açılan okullara az sayıda olsa da girmişlerdir. XIX. yüzyılda siyâsî derneklerde olmamalarına karşın, sosyal derneklerde görev almışlardır. Harem hayatı her zaman yabancıların ilgisini çekmiştir.

Harem, ev reisinin kadınlarının, cariyelerinin ve çocuklarının yaşadığı yer olup, aynı zamanda evin kadını anlamına gelmekte idi.

Padişahın kız kardeşleri ya da kızları serbest bir hayat sürerlerdi. XIX. yüzyılın ikinci yarısında kadınların dışarıda serbestçe dolaşması artmıştır. Müslümanların dışındaki kadınların serbestçe dolaşması ve giyinmesi hoş görüyle karşılanmaktaydı.

1 Aksoy: 1986: 42.
2 Çalışlar: 2006: 35.
3 R. Beyru: 2000:308.
4 And: Sanatçı 1999: 71-74.
5 Uluçay: 1985: sayfa 7-9.
6 Ubucını: 106-108.
7 Karal 1946, : 102. Ayrıca bak. Bekir Koç: II:Mahmut’un Hatt-ı Hümâyûnları, basılmamış doktora tezi.
8 Beyru: 2000: 207, Çalışlar 2006 : 44-45.
9 Serrano: 90-92.
10 Şemseddin: 1996: 65-66.
11 Ricault: tarih yok 36-37.
12 Lady Montague: tarihi yok: 36-37.
13 Harold Heppner: Aydınlanma Çağında Batılıların Türk İmajı, Eskşehir, 1987, sh. 112 “ I. Uluslar arası Seyahat-nâmelerde Türk ve Batı Sempozyumu Bildirileri”.
14 Rheinhold Schiffer: 1987 : 314.
15 Schiffer: 301-302.
16 Baron de Tott 1756’da Fransa hükümeti adına Türkiye’ye gelmiş, Türkçe öğrenmiş, Osmanlı İmparatorluğu hakkında incelemeler yapmış ve kitaplar yazmıştır. II. Mustafa’nın askeri danışmanıdır. Türk topçu ve istihkâm sınıflarını yenileştirmiş, döküm-hâne ve hendese-hâneyi yeniden düzenlemiştir. Memoires sur les Turcs et les Tartares adlı eserinde Türkler için olumsuz ifadelere yer vermiştir.
17 Baron de Tott. tarih yok: 83.
18 Schiffer: 304-309.
19 A.g.m, sayfa : 316.
20 Raczynski: 178.
21 Karal: c.VIII, s.208.
22 Çağatay Uluçay 1985: 12.
23 Raczynski: 179.
24 Amicis 1986: 247-248.
25 D’ohsson: Çeviren: Zerhan Yüksel), 167.
26 Amicis 1986: 230-231.
27 Geniş bilgi için bak: Yücel Özkaya, “III. Selim’in İmparatorluk Hakkındaki Bazı Hatt-ı Hümâyûnları”, OTAM, c.1, sayı 1, Ali Seydi Bey: 261-262. Aynı kitapta, 1904’te kıyafetlere karışıldığı, çarşaf ve feracelere müdahale edildiği, beyaz manto giyildiği, yüzlerin örtülmediği, bunların önlenmesi gerektiği açıklanıyor. Bak. sayfa 266-267.
28 Ahmed Cevdet Paşa: 1960,: 87-88.
29 Ahmet Cevdet: 1960, Tezkere 13-20, 88-89.
30 Karal, Osmanlı Tarihi, c.V, 1970: 80.
31 Edmondo de Amicis: a.g.e., sayfa 250.
32 Us: 1939: 144-146. ayrıca bak: Enver Ziya Karal, c. VIII, s.382.
33 Şemseddin Sami: 1996: 36-47.
34 Ahmed Cevdet Paşa: 1963: 24.
35 Ahmet Cevdet: 1963: 25-26.
36 Amicis: İstanbul, 1986: 275.
37 Sefa: 1988 1990: 483-485.
38 Neava: 1978: 57-60.
39 Şemseddin Sami: 1996: 82-85.